Εφημερίδα "Καθημερινή", 19/5/2013
Η δημοσιογράφος Σάντρα Βούλγαρη συνομιλεί με τη συγγραφέα Σοφία Μαντουβάλου

“Αυτό που αναζητάω γράφοντας δεν είναι η αναγνώριση αλλά η κατανόηση’’

Ε: Πώς αισθανθήκατε όταν μάθατε την υποψηφιότητα σας για το Διεθνές Βραβείο Άντερσεν.
Α: Όταν μία δημιουργική πορεία τριάντα χρόνων στο χώρο της Λογοτεχνίας για παιδιά ανταμείβεται με την υποψηφιότητα για το βραβείο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν είναι φυσικό να νιώσει κανείς μεγάλη χαρά και τιμή .Δεν το κρύβω πως είμαι πολύ χαρούμενη αλλά πιστέψτε με αυτό που αναζητάω γράφοντας δεν είναι η αναγνώριση αλλά η κατανόηση. Αυτό που έχω ανακαλύψει για τον εαυτό μου μέσα στη συγγραφική μου πορεία και το έχουν παρατηρήσει και όσοι με διαβάζουν είναι ότι ψάχνω να βρω τον ιδανικό για μένα αναγνώστη ,το άλλο μου εγώ, που θα μοιραστεί τη δική μου αισθητική για τον κόσμο. Την αισιοδοξία, τον καταλυτικό ρόλο που έχει το Χιούμορ στη ζωή, την καθημερινή επανάσταση της πραγματικότητας για έναν καλύτερο αύριο μέσα από το σπάσιμο της στερεότυπης σκέψης.

Ε: Είσαστε ένας επαναστατικός τύπος;
Α: Δεν ξέρω πόσο επαναστατική υπήρξα στη ζωή μου αλλά η αναζήτηση της προσωπικής μου αλήθειας μέσα από τη γραφή είναι επαναστατική. Ο εσωτερικός μου πυρήνας είναι πυρήνας ελευθερίας .Γι αυτό και στα βιβλία μου προσκαλώ τους μικρούς και μεγάλους αναγνώστες σε δημιουργικές ανατροπές και αταξίες.

Ε: Έχετε βρει τον ιδανικό αναγνώστη;
Α: Όλα τα παιδιά στα σχολεία που με προσκαλούν. Οι αστραπές στα μάτια τους, που δείχνουν πως με καταλαβαίνουν, είναι το καλύτερο βραβείο. Δεν χρειάζομαι πολύ χρόνο να τα πείσω πως η φαντασία διαμορφώνει την πραγματικότητα. Και τότε χαίρομαι σαν τα μικρά παιδιά.

Ε: Μοιάζει να έχετε μια ιδιαίτερη επαφή με τα μικρά παιδιά μέσα από τα βιβλία σας. Από που πηγάζει;
Α: Ίσως από το γεγονός ότι ονειρεύομαι σαν παιδί, ίσως γιατί οι σπουδές μου στην ψυχολογία και τα παιδαγωγικά έχουν αντικείμενο το παιδί, ίσως γιατί το χιούμορ και το παράλογο είναι κάτι που απολαμβάνουν τα παιδιά. Ίσως γιατί διαλέγω τα θέματά μου να απαντούν στην αχόρταγη περιέργεια των παιδιών για την πραγματικότητα...ίσως γιατί τα υποκινώ σε δημιουργικές αταξίες… ίσως γιατί σε μένα συναντούν έναν φίλο που τα νιώθει και τα κατανοεί. Μην ξεχνάμε πως παραμυθία στη γλώσσα μας σημαίνει παρηγοριά, βάλσαμο ψυχής αλλά και συμβουλή. Και αυτά όλα τα χρειάζονται τα παιδιά.

Ε: Πηγαίνετε συχνά στα σχολεία;
Α: Εδώ και τριάντα χρόνια επισκέπτομαι τα σχολεία ως εθελοντής πολιτισμού. Θα έλεγα εξαντλητικά συχνά ,όπως εξάλλου και οι ομότεχνοι μου συγγραφείς. Η προώθηση της φιλαναγνωσίας στα σχολεία είναι προτεραιότητά μας. Φαντάζεστε τι θα γινόταν αν το παραμύθι της ζωής γραμμένο από όλους τους παραμυθάδες της γης έμπαινε καθημερινά στα σχολεία; Φαντάζεστε τα παιδιά να αντιμετωπίζουν τη ζωή τους οπλισμένα με φαντασία;

Ε: Μπορεί η φαντασία , ένα βιβλίο, να αλλάξει την πραγματικότητα ;Τι προβλήματα μπορούν να λύσουν τα παραμύθια σήμερα;
Α: Ένα βιβλίο, βάζει στο μυαλό καρδιά και στην καρδιά μυαλό. Σε μια κοινωνία που στοχεύει στην αύξηση του υλικού πλούτου και στη δημιουργία χειραγωγημένων ανθρώπων που νοιώθουν ανήμποροι να διεκδικήσουν αυτό που τους κάνει ευτυχισμένους, το βιβλίο γίνεται όπλο. Διαβάζω, για το παιδί, σημαίνει καταλαβαίνω τον κόσμο και την κοινωνία, διαβάζω σημαίνει ανακαλύπτω την πραγματικότητα, αναπτύσσω τη σκέψη μου, το λόγο και το συναίσθημα μου. Έχω βαθιά πίστη πως η παιδική λογοτεχνία μπορεί να παίξει ζωτικό κοινωνικό ρόλο.

Ε: Ξεφυλλίζοντας την βιβλιογραφία σας παρατήρησα πως το ποιητικό ύφος, το χιούμορ και το παράλογο που χαρακτηρίζουν τη γραφή σας ανεξάρτητα από το θέμα υπάρχει και στους τίτλους. Το αρχοντόπουλο που έγινε πύργος, Μια φορά ήταν η Κολοτούμπα, η Κότα που έγινε αυγό, βρέχει καλεκλοπόδαρα κα. Επίσης έχετε μία διάθεση για ευφυή παιχνίδια με λέξεις και νοήματα.
Α: Αυτό είναι αλήθεια. Σε όλα τα βιβλία μου είτε αναφέρονται στην αγάπη και την υπερβατική της δύναμη, είτε στη διαφορετικότητα, την ενσυναίσθηση, την αποδοχή του άλλου ,την αυτοεκτίμηση ,είτε σε γνωστικά θέματα όπως η διατροφή, το περιβάλλον ή τα συναισθήματα ντύνω τον ρεαλισμό με χιούμορ και υπερεαλισμό.

Ε: Πόσο έχει αλλάξει το τοπίο του παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα από τότε που ξεκινήσατε να γράφετε βιβλία.΄Ηταν πιο εύκολο να γίνει κάποιος δεκτός από έναν εκδοτικό οίκο; Πως βλέπετε τώρα την εξέλιξη, την πορεία του παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα μέσα στα χρόνια;
Α: Μέσα στα τριάντα χρόνια που γράφω έχω παρακολουθήσει την παιδική λογοτεχνία στην Ελλάδα να ενηλικιώνεται ,να γίνεται πιο πραγματική, πιο ειλικρινής και να εκφράζει τις σύγχρονες ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών. Άφησε πολύ πίσω της το τρίπτυχο Πατρίς- θρησκεία – οικογένεια και προχώρησε ακλουθώντας την διεθνή περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Απελευθερώθηκε η θεματική, η γλώσσα, η μορφή και υπάρχουν σήμερα θαυμάσια βιβλία που αντανακλούν τις αλλαγές και τις προκλήσεις της ζωής στον 21 αιώνα. Η φαντασία δεν έλειψε ούτε θα λείψει από τους έλληνες συγγραφείς. Εκείνο που παρουσιάζει ελλείψεις είναι η βιομηχανία του βιβλίου και η κριτική. Όχι ως προς την ποιότητα των εκδόσεων αλλά ως προς την ποιότητα του λογοτεχνικού περιεχομένου. Κοινότοπα κείμενα χαμηλής ποιότητας χωρίς λογοτεχνική και αισθητική αξία και πρόταση κυκλοφορούν γιατί αποδίδουν στην αγορά. Ένα άλλο έλλειμμα στην παιδική λογοτεχνία είναι η κριτική. Με ελάχιστες εξαιρέσεις οι ΄΄κριτικοί΄΄ απλώς παρουσιάζουν ένα βιβλίο μέσα από την ιστορία του. Χωρίς ουσιαστική κριτική δεν υπάρχει διαφοροποίηση στη λογοτεχνία.

Ε: Θα μπορούσατε να ζήσετε μόνο από την συγγραφή σήμερα;
Α: Η ερώτηση αναφέρεται πριν από την κρίση της χώρας ή μετά; Με 70 τίτλους αν ήμουνα συγγραφέας σε άλλη χώρα θα ήμουν πλούσια. Στην Μικρή Ελλάδα η αγορά είναι μικρή. Ανάλογα μικρά είναι και τα οικονομικά οφέλη.

Ε: Τι θα συμβουλεύατε έναν νέο συγγραφέα ο οποίος γνωρίζει ότι από τα βιβλία του πιθανόν να μην κερδίσει οικονομικά;
Α: Να ακολουθήσει αυτό που του αρέσει και να κάνει αναγκαστικά και ένα άλλο επάγγελμα που να του αρέσει επίσης.. Ξέρω εξαιρετικούς συγγραφείς που βιοπορίζονταν δουλεύοντας στην εφορία , σε τράπεζα ή στην εκπαίδευση . Ευτυχώς ,στάθηκα πολύ τυχερή γιατί ως στέλεχος της εκπαιδευτικής τηλεόρασης είχα μια πολύ δημιουργική δουλειά γράφοντας και παράγοντας εκπαιδευτικό υλικό για τη στήριξη των αναλυτικών προγραμμάτων του υπουργείου παιδείας. Έτσι έβαζα την φαντασία στο σχολείο.

Ε: Έχετε μια μεγάλη και δημιουργική πορεία στην εκπαιδευτική τηλεόραση. Πως είναι να υπηρετείς συγχρόνως την τηλεόραση και το βιβλίο;
Α: Απόλυτα συμβατό. Για παράδειγμα η πιο πρόσφατη δουλειά μου η πολυβραβευμένη σειρά κινουμένων σχεδίων για τη διδασκαλία της γλώσσας με τίτλο Ένα γράμμα μια ιστορία, βασισμένη πάνω σε 24 ποιητικές σουρεαλιστικές δικές μου ιστορίες. Μπορώ να αναφερθώ και στη σειρά Ιστορίες χωρίς τέλος η οποία προωθεί την παιδική λογοτεχνία και τόσες άλλες.

Ε: Ποια είναι μερικά από τα δικά σας αγαπημένα βιβλία τα οποία πιθανόν να συμπίπτουν με σταθμούς στην καριέρα σας.
Α: Είναι όλα τους αγαπημένα μου παιδιά αλλά το πρώτο μου βιβλίο, το Ντορεμιφασολασι, Το σου χαρίζω μια καρδούλα ,Ο μαγικός καθρέφτης, Η κότα που έγινε αυγό, Η δασκάλα που το κεφάλι της έγινε καζάνι, Το φουστάνι με τις πεταλούδες είναι σημαντικά γιατί έχω συναισθηματικά σημεία αναφοράς. Α! ξέχασα την Κολοτούμπα.

Ε: Μετά από τόσα βιβλία για παιδιά και νέους, ξαφνικά γράψατε ένα μυθιστόρημα για ενήλικες. Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να το κάνετε;
Α: Γράφω εδώ και πολλά χρόνια για τους μεγάλους σχεδόν όσα γράφω για τα παιδιά. Η λογοτεχνία για μένα δεν έχει επίθετα. To Χαρέμι ανδρών είναι το πρώτο μυθιστόρημα μου το οποίο εκδόθηκε δεν είναι το πρώτο που έχω γράψει .Η συγγραφή για μένα είναι μια συνεχής προσωπική πορεία προς την αυτογνωσία μέσα από την επεξεργασία θεμάτων που αφορούν τις σχέσεις των ανθρώπων . Γιατί προέκυψε τώρα το "χαρέμι ανδρών". Μάλλον γιατί ενηλικιώθηκα και αποφάσισα πως έχω κάτι να πω και στους μεγάλους.

E: Είναι διαφορετική η αίσθηση όταν γράφετε για ένα μεγαλύτερο ηλικιακά αναγνωστικό κοινό;
Α: Η αίσθηση που έχω όταν γράφω για παιδιά είναι μια χαρούμενη διάθεση σαν να τα παίρνω με την τέχνη μου μια εκδρομή στη ζωή χέρι ,χέρι με τη φαντασία για να αναπτύξουν με τον καλύτερο τρόπο τη σκέψη και το συναισθήματος. Μπορεί να φαίνεται πιο εύκολο να διαμορφώσεις την ΄΄αλήθεια΄΄ ενός παιδιού μέσα από το έργο σου γιατί τα σημεία αναφοράς και τα φίλτρα του μικρού αναγνώστη είναι πιο περιορισμένα από αυτά του ενήλικα, όμως οι απαιτήσεις της γραφής είναι εξίσου υψηλές αν και διαφορετικές. Στο παιδί μιλάω για όλα τα θέματα με λόγια απλά και αληθινά σαν να είναι ενήλικας. Μετράω όμως τις λέξεις μου, κατεβάζω τις δύσκολες έννοιες σε απλούς συμβολισμούς, αφήνω περιθώριο για όνειρο και ελπίδα. Όταν γράφω για ενήλικες έχω άλλους βαθμούς ελευθερίας έκφρασης της σκέψης μου. Μπαίνω σε πιο βαθιά πεδία έρευνας. Γδέρνεται η ψυχή , Αυτό που με χαρακτηρίζει είναι το χιούμορ , το παράλογο και το σπάσιμο του στερεότυπου. Όπως σας είπα, μου αρέσουν οι ανατροπές και γενικά οι αταξίες.

Ε: Έχετε μια καινούργια ιδέα στο μυαλό σας; Ποιο βιβλίο δουλεύετε τώρα;
Α: Είναι τόσα πολλά τα ερεθίσματα για αντίδραση στον κόσμο που μας περιβάλλει που με κάνουν παραγωγική. Δυστυχώς ή ευτυχώς έχω πολλές ιδέες στο μυαλό μου συγχρόνως. Δεν προλαβαίνω να χαρώ την έκδοση ενός βιβλίου γιατί έχω στρωθεί ήδη για το επόμενο. Αυτή τη περίοδο γράφω το δεύτερο και σχεδιάζω το τρίτο βιβλίο με θέμα την καινοτομία και τη δημοκρατία στην εκπαίδευση. Μετά Τη δασκάλα που το κεφάλι της έγινε καζάνι έρχεται ο δάσκαλος με τα όνειρα στα μάτια και ακολουθεί Το φάντασμα του μαυροπίνακα.

Ε: Τι ονειρεύεστε;
Α: Βιβλία σε όλα τα σπίτια και τα σχολεία. Δασκάλους ενθουσιασμένους με τα βιβλία, έναν υπουργό παιδείας με όραμα, έναν υπουργό πολιτισμού που δεν κλείνει το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και το πρόγραμμα φιλαναγνωσίας των σχολείων στη μέση του χρόνου, αφήνοντας απογοητευμένους μαθητές και δασκάλους. Ονειρεύομαι όλους τους μεθοδικούς μέτριους, και μίζερους αυτής της χώρας να τους τρώνε οι δράκοι των παραμυθιών. Τώρα μόλις μου ήρθε μια ιδέα για παραμύθι.

kathimerini.gr