Άννα Κατσιγιάννη, Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήματος Φιλολογίας Πανεπιστημίου Πατρών
Χαρέμι ανδρών, Μυθιστόρημα, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2011

H Συγγραφέας Σοφία Μαντουβάλου γνωστή από την παιδική λογοτεχνία για το ανατρεπτικό της χιούμορ και το σπάσιμο του στερεότυπου συνεχίζει να μας εκπλήσσει με ένα μυθιστόρημα για ενήλικες αναγνώστες αυτή τη φορά.
Ο ειρωνικά ανατρεπτικός τίτλος του αφηγήματός της, με τίτλο Χαρέμι ανδρών, μας αποκαλύπτει, ήδη από την πρώτη επαφή με το βιβλίο, ότι πρόκειται για ερωτική αφήγηση ή καλύτερα για αναστοχαστική και παιγνιώδη περιπλάνηση πάνω στα αιώνια και δυσεπίλυτα ζητήματα της επικοινωνίας των δύο φύλων. Σε μεταμοντέρνο αφηγηματικό σκηνικό, η συγγραφέας εμπλέκει το υψηλό ύφος με το χαμηλό, τον πυκνό αποφθεγματικό λόγο της ποίησης με τον καθημερινό πεζογραφικό διάλογο, ενορχηστρώνει δηλαδή ισόρροπα και επιτυχημένα την ειδολογική μείξη της ποίησης με την πρόζα, ενώ παράλληλα εμβολιάζει τη γραφή της με τον επιστολικό λόγο και τον εσωτερικό μονόλογο. Με ευρηματική λογοπαικτική διάθεση, μαύρο χιούμορ, αλλά και απέραντη τρυφερότητα, η Σοφία καταδύεται στα άδυτα της πολυπλοκότητας της θηλυκής ψυχολογίας. Η αφηγήτρια απομακρυσμένη από το ρομαντικό απόλυτο του μοναδικού έρωτα, διανοούμενη, πολυτάλαντη, απαιτητική, αποφασίζει να υποκαταστήσει το ανέφικτο στην εποχή μας ένα με έξι κλάσματα του ενός.
Το βιβλίο θα μπορούσε να διαβαστεί ως ένα πείραμα με τα όρια των ειδών, ένα παιχνίδι αυτογνωσίας, μια ακροβασία ανάμεσα στον ρεαλισμό και την ουτοπία, μια παλίμψηστη γραφή, διαστρωματωμένη από στίχους των καλύτερων ποιητών μας, της Αθηνάς Παπαδάκη, της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ, του Γιάννη Ζαρκάδη, του Γιάννη Βαρβέρη, του Ανδρέα Εμπειρίκου, της Κικής Δημουλά, του Μαγιακόφσκι, του Ζακ Πρεβέρ, του Νίκου Καρούζου, του Έλιοτ, του Νάσου Βαγενά, του Ρεμπώ, του Ελύτη, της Ρέας Γαλανάκη, του Γέητς, του Αναγνωστάκη, του Σαραντάρη, του Λόρκα, της Σιμπόρσκα, της Δαράκη, της Κυρτζάκη, του Λεοντάρη, της Σαπφώς, η γραφή της Μαντουβάλου ενσωματώνει αυτοαναφορικά ακόμη και ανέκδοτα ποιήματα της ίδιας της Σοφίας Μαντουβάλου. Ανέφερα σκόρπια μόνο ονόματα, υπάρχουν πολλοί ακόμη συγγραφείς στην ύφανση αυτού του βιβλίου. Ο Κούντερα, ο Λουκρήτιος, και πολλοί άλλοι αρχαίοι και νεότεροι συγγραφείς παρελαύνουν στην αφήγηση κομίζοντας ιδέες γύρω από τα αιώνια ζητήματα του έρωτα και του θανάτου, της ελαφρότητας της ύπαρξης, της ενοχής και του φόβου, καθιστώντας το βιβλίο ένα διαχρονικό, αριστοφανικό, ανάγνωσμα της ανθρώπινης περιπέτειας.
Το Χαρέμι ανδρών εγκιβωτίζει, στην κυριολεξία, μιαν ολόκληρη βιβλιοθήκη, για να οικοδομήσει μια μεταμοντέρνα, ανατρεπτική βιοθεωρία για τις σχέσεις των φύλων, μέσα από τον χιουμοριστικά δραματικό λόγο της Σοφίας Μαντουβάλου. Η αφηγήτρια κινείται συνεχώς μέσα και έξω από την αφήγηση ως συγγραφέας, σχολιαστής ή αναγνώστης. Δεν θα είχε νόημα να εστιάσω στους χαρακτήρες, διαβάζοντας το βιβλίο αντιλαμβάνεται κανείς με πόση τέχνη τους έχει σμιλέψει. Μετά τα κείμενα του Ταχτσή δεν είχαμε πολλές φορές την ευκαιρία να διαβάσουμε έναν τόσο γλαφυρό και άμεσο λόγο, ο οποίος να συνδυάζει, επιπλέον, αβίαστα την ποίηση με την πεζογραφία, τη γνωμολογική τάση με το χιούμορ και τον φιλοσοφικό στοχασμό. Το έργο αυτό προσφέρεται ιδιαίτερα για θεατρική παράσταση.