Infokids.gr, 17/7/2013
Η Σοφία Μαντουβάλου, υποψήφια για το Διεθνές Βραβείο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, μιλά στο Infokids.gr
Συγγραφέας άρθρου: Μαρία Καραουλάνη

Η Σοφία Μαντουβάλου είναι από τους δημιουργούς παιδικών βιβλίων, που λατρεύουμε να διαβάζουμε στα παιδάκια μας. Τα έργα της διακρίνονται από φαντασία και τρυφερότητα. Πληθώρα βιβλίων της έχουν διακριθεί στην Ελλάδα, την Ευρώπη και τη Διεθνή Κοινότητα, ενώ είναι υποψήφια για το Διεθνές Βραβείο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν 2014, για το σύνολο του έργου της, ανάμεσα σε 29 συγγραφείς από όλο τον κόσμο! Είναι λοιπόν μεγάλη τιμή μας που διέθεσε λίγο από το χρόνο της για να μιλήσει στο Infokids.gr και να μοιραστεί μαζί μας τις απόψεις και τις εμπειρίες της.

-Πώς ξεκινήσατε να γράφετε βιβλία για παιδιά; Το έναυσμα ήταν η επαφή με το δικό σας παιδί ή η ανάγκη συγγραφής για μικρούς αναγνώστες είχε γεννηθεί νωρίτερα;
Το έναυσμα για να γράψω το πρώτο μου παραμύθι ήταν ο γιος μου. Αλλά αυτό νομίζω ήταν μόνο η αφορμή. Η απάντηση στην ερώτηση τι με ώθησε να γίνω συγγραφέας και κυρίως για παιδιά δεν είναι εύκολη . Ήταν το γονίδιο της φαντασίας ή η αχαλίνωτη φαντασία στο περιβάλλον της πραγματικότητας; Σαν παιδί διάβαζα πολλά βιβλία. Συχνά αναρωτιέμαι αν κάποιο βιβλίο με οδήγησε στη συγγραφή. Όταν αποφασίζω πως όλα τα βιβλία που διάβασα αλέσθηκαν μέσα στη φαντασία μου και ότι η πολύχρωμη δύνη τους με παρέσυρε στην περιπέτεια της γραφής, εμφανίζεται μπροστά μου ο Πίτερ Παν και μου θυμίζει πως αυτός με έμαθε να πετάω . Στο παιδικό μου δωμάτιο πάνω στην καινούργια κίτρινη κουρτίνα, ο Πίτερ Παν και η παρέα του μου χαμογελούσαν κάθε μέρα. Η συνύπαρξη με τον Πίτερ είχε αλλάξει τη ζωή μου. Του διάβαζα τα αγαπημένα μου παραμύθια και φτιάχναμε μαζί τα δικά μας. Συχνά αναρωτιέμαι μήπως αυτή η κουρτίνα έγινε η αιτία να γίνω συγγραφέας. Αλλά πάλι θα αδικήσω τους αδελφούς Γκριμ και τις ιστορίες τους που κατέγραψαν μέσα μου την πίστη πως τα παραμύθια είναι το καλύτερο μέσον για να παρουσιάσουν μια ολοκληρωμένη εικόνα του κόσμου και να κατακτήσουν τα παιδιά τις αξίες της ζωής. Δεν έχω μια καθαρή απάντηση στην ερώτησή σας. Δεν ξέρω αν πίσω από την επιλογή αυτή κρύβεται ο ίδιος λόγος που με έκανε να σπουδάσω ψυχολογία του παιδιού. Ένα είναι σίγουρο πως αν σπούδαζα γιατρός θα γινόμουν παιδίατρος και αν σπούδαζα ηθοποιός θα έπαιζα θέατρο για παιδιά.

-Πόσο σημαντικό είναι τα παιδιά από πολύ μικρά να έρχονται σε επαφή με τα βιβλία; Να γνωρίζουν τον μαγικό κόσμο των βιβλίων από μικρά; Πώς τα βοηθά αυτό και σε ποιους τομείς; Σας ρωτάω γιατί χάρη των σπουδών σας στην Εξελικτική Ψυχολογία και βεβαίως της επαγγελματικής σας σταδιοδρομίας, θα έχετε διαπιστώσει ιδίοις όμμασι, τις «θεραπευτικές» επιπτώσεις του βιβλίου στους μικρούς μας φίλους.
Θεωρώ πολύ σημαντική την επαφή των παιδιών με το βιβλίο από την πολύ μικρή ηλικία . Τα παιδιά μέσα από τα βιβλία πηγαίνουν μια εκδρομή στη ζωή χέρι χέρι με τη φαντασία. Στη διαδρομή αυτής της εκδρομής κατανοούν, αντιλαμβάνονται και ανακαλύπτουν τον κόσμο που ζουν. Αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους, διαμορφώνουν τη σκέψη τους ,κατακτούν τη γλώσσα και όλα αυτά αβίαστα μέσα από τη χαρά και την απόλαυση που προσφέρει ένα βιβλίο. Το βιβλίο είναι για το παιδί ένας αγωγός διάβασης αντιλήψεων, αισθήσεων, συναισθημάτων, αξιών, εμπειριών. Διαβάζω σημαίνει για το παιδία ανακαλύπτω το σήμερα, διαμορφώνω την αυριανή πραγματικότητα. Πάνω από όλα όμως το βιβλίο είναι βάλσαμο ψυχής όπως και η παραμυθία την οποία προσφέρει. Μην ξεχνάμε πως παραμυθία στη γλώσσα μας σημαίνει βάλσαμο και συμβουλή.

-Οι Έλληνες γονείς έχουν κατανοήσει τον μαγικό κόσμο των παιδικών βιβλίων και το πόσο θετικά επιδρούν στα παιδιά;Πώς μπορούν να «εκπαιδευτούν» οι γονείς μα και τα παιδιά να διαβάζουν περισσότερο;
Η απόλαυση μέσα από το βιβλίο είναι προδιάθεση αλλά και εκπαίδευση. Η φιλαναγνωσία κτίζεται βήμα βήμα. Όσο πιο καλά περνάς με ένα βιβλίο, όσο πιο πλούσιος γίνεσαι σε συναισθήματα, σκέψη και λόγο, τόσο πιο πολύ θέλεις να διαβάσεις. Οι έλληνες γονείς είναι ένα πολύ ευρύ κοινό με πολλές κατηγορίες ανθρώπων. Άλλοι διαβάζουν οι ίδιοι και φέρνουν το παιδί κοντά στο βιβλίο από τη μικρή ηλικία άλλοι αγοράζουν πότε ,πότε κάποιο βιβλίο στα παιδιά και άλλοι βλέπουν μόνο τηλεόραση. Μην ξεχνάμε πως οι γονείς είναι μέρος ενός πολιτισμικού και εκπαιδευτικού συστήματος που δεν διαθέτει βιβλιοθήκες στις γειτονιές και στα σχολεία. Τα τελευταία χρόνια τα προγράμματα φιλαναγνωσίας και οι επισκέψεις συγγραφέων στα σχολεία έχουν θετική επίδραση στην απόκτηση της συνήθειας του διαβάσματος του εξωσχολικού βιβλίου.

-Έχετε συγγράψει περισσότερα από 70 παιδικά βιβλία. Πόσο δύσκολο είναι να δημιουργείς έργα που απευθύνονται σε παιδάκια;
Θα ξεκινήσω με τη διαπίστωση πως ένα μεγάλο μέρος των βιβλίων που απευθύνονται στα παιδιά είναι σαβούρα και δεν θα έπρεπε να εκδίδεται. Αυτά τα βιβλία δεν τα θεωρώ παιδική λογοτεχνία . Ένα λογοτεχνικό έργο που απευθύνεται στα παιδιά ακόμα και σε πολύ μικρά παιδιά απαιτεί από τον συγγραφέα ταλέντο , διεισδυτική ματιά και υπευθυνότητα. Μπορεί να είναι πιο εύκολο να διαμορφώσεις την «αλήθεια» ενός παιδιού μέσα από το έργο σου γιατί τα σημεία αναφοράς και τα φίλτρα του μικρού αναγνώστη είναι πιο περιορισμένα από αυτά του ενήλικα, όμως οι απαιτήσεις της γραφής είναι εξίσου υψηλές αν και διαφορετικές. Στο παιδί μιλάω για όλα τα θέματα με λόγια απλά και αληθινά σαν να είναι ενήλικας. Μετράω όμως τις λέξεις μου, κατεβάζω τις δύσκολες έννοιες σε απλούς συμβολισμούς, αφήνω περιθώριο για όνειρο και ελπίδα. Όταν γράφω για ενήλικες έχω άλλους βαθμούς ελευθερίας έκφρασης της σκέψης μου. Μπαίνω σε πιο βαθιά πεδία έρευνας. Γδέρνεται η ψυχή και κουράζεται το σώμα. Αλλά ξέρετε, είτε γράφω για παιδιά είτε για μεγάλους αυτό που χαρακτηρίζει τα βιβλία μου είναι το χιούμορ, το παράλογο και το σπάσιμο του στερεότυπου. Μου αρέσουν οι ανατροπές και γενικά οι οργανωμένες αταξίες.

-Είστε υποψήφια για το διεθνές βραβείο Άντερσεν 2014, μια άκρως τιμητική διάκριση. Εκτός από χαρά, σας προκαλεί και κάποιο αίσθημα ευθύνης αυτή η υποψηφιότητα. Ενδεχομένως και ικανοποίηση για το έργο που έχετε παράγει όλα αυτά τα χρόνια;
Η χαρά για την αναγνώριση 32 χρόνων προσφοράς στην παιδική λογοτεχνία είναι δεδομένη. Η υποψηφιότητα ήταν πράγματι χαρά και τιμή για μένα. Η γιορτή όμως κρατάει λίγες μέρες , μετά σκύβεις πάνω από το έργο σου και ανακαλύπτεις αυτό που οι άλλοι έχουν εκτιμήσει. Ουσιαστικά ανακαλύπτεις την πορεία της αυτογνωσίας σου μέσα από τη συγγραφή ,το όνειρο και τη δράση σου για έναν καλύτερο κόσμο. Και επειδή η φαντασία του συγγραφέα είναι ανικανοποίητη με σπρώχνει καλοκαιριάτικα στο γραφείο μου να τελειώσω το μυθιστόρημα που γράφω για να συνεχίσω με το επόμενο. Βλέπετε η περιρρέουσα κοινωνική ατμόσφαιρα δημιουργεί έντονα συναισθήματα και σκέψεις στο συγγραφέα που πρέπει να εκφραστούν. Κλείνομαι λοιπόν στο λαγούμι της γραφής και μέσα από το χιούμορ και το παράλογο σπάω τους κανόνες και ανατρέπω τα στερεότυπα της σκέψης.

-Σας παρακαλώ, πείτε μας τα δικά σας αγαπημένα βιβλία από τα χρόνια της παιδικής σας ζωής. Ποιους τίτλους, ποιους συγγραφείς προτιμούσατε;
Τα αγαπημένα μου παραμύθια ήταν τα παραμύθια των αδελφών Γκριμ. Με τις ιστορίες τους με έμαθαν πως το καλό νικάει πάντα το κακό. Ένα από τα αγαπημένα μου βιβλία ήταν και η «Καλύβα του μπαρμπά Θωμά» (Χάριετ Μπίτσερ Στόου). Εκεί ανακάλυψα πως ο συγγραφέας μέσα από το βιβλίο του μπορεί να κάνει το δικό του αγώνα για να στηρίξει τις αξίες της ζωής. Οι κωμικές περιπέτειες του Χακ Φιν επιστήθιου φίλου του Τομ Σώγερ (Μαρκ Τουέιν) με διασκέδασαν πολύ, ενίσχυσαν την αγάπη μου για το χιούμορ και διαμόρφωσαν τη ελευθερία της σκέψης και το συναίσθημά μου . Τι να πρωτοθυμηθώ… Τα μυθιστορήματα του Ιουλίου Βέρν, που καταβρόχθιζα και μαζί τους τον κόσμο του μέλλοντος που δημιουργεί η φαντασία. Το καλύτερό μου, » Οι Περιπέτειες της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων» του Λιούις Κάρολ όπου ο φανταστικός κόσμος της αλληγορίας επηρέασαν πολύ το συγγραφικό μου έργο. Από τα παιδικά αναγνώσματα που γράφτηκαν στην ψυχή μου δεν λείπουν τα έργα των ελλήνων παραμυθάδων. Το «Παραμύθι χωρίς Όνομα» της Πηνελόπης Δέλτα, ο βασιλιάς αστόχαστος,η βασίλισσα Παλάβω, ο γιος του Συνετός και η κυρά Φρόνηση, βρίσκονται πάντα στην ψυχή μου παρέα με τον αγαπημένο μου Κλούβιο και το Καπλάνι της βιτρίνας της Αλκης Ζέη. Είναι τόσα πολλά τα βιβλία που δεν ξέρω πιο να πρωτοθυμηθώ. Πως ξέχασα τον Πίτερ Παν, ήρωα του J. M. Barrie που με έμαθε να πετάω, που με παρέσυρε στον κόσμο της ατέλειωτης νεότητας και παραμένω ακόμα παιδί για να μπορώ να αισθάνομαι σαν παιδί, να ονειρεύομαι σαν παιδί, να μαθαίνω σαν παιδί και να γράφω για το παιδί!

Infokids.gr